Zamek Spisski

Spišský Hrad, samochodem na parking przed zamkiem, stąd pieszo około 10 min.

Skała, na której się rozpościera, była zasiedlona już w młodszej i późniejszej epoce kamiennej. Jednak pradawne zasiedlenie nastąpiło na przełomie naszej ery, kiedy tu powstało potężne i ogromne umocnione grodzisko ludu tzw. kultury puchowskiej. Jego obwałowania odkryli archeologowie podczas niedawnych badań archeologicznych. Znaleźli tu także ślady mieszkań chłopów i rzemieślników oraz obszerny obiekt kultu. Na podstawie wielkości, sposobu fortyfikacji i struktury organizacyjnych można założyć, że już w tym okresie było tu centrum administracyjne środkowego Spiszu. Wały, w terenie jeszcze zauważalne, otaczały cały zamek i przechodziły przez jego największy dziedziniec. Po zaniku tego grodziska powstało na sąsiednim kopcu, na Dreveniku, kolejne silne grodzisko.

Zipser Burg, Szepesi vár – zabytkowy kompleks zamkowy z przełomu XI i XII w. jest zaliczany do największych tego typu w środkowej Europie, cały kompleks zamkowy zajmuje powierzchnię ok. 4 ha. Obecnie większość zamku jest zrujnowana, część murów obronnych została odbudowana współcześnie. Zamek położony jest na na terenie Žehra, która należy do najstarszych miejscowości na Spiszu. W 1993 roku w uznaniu jego znaczenia dla kultury tych ziem, został on wpisany wraz okolicą na listę UNESCO. W odbudowanej części zamku mieści się niewielkie muzeum. Początki budowy średniowiecznego grodu na trawertynowym wzgórzu sięgają początku XII wieku. Najstarsza wzmianka pisemna o zamku pochodzi z 1120 roku]. Na początku pełnił on funkcję twierdzy granicznej na północnej granicy wczesnofeudalnego państwa węgierskiego.

W drugiej połowie XV wieku wykonał jego przebudowę nowy właściciel Stefan Zapolya, który chciał tutaj stworzyć reprezentacyjną siedzibę szlachecką. W kompleksie zamkowym wybudował pałac, salę rycerską i kaplicę świętej Elżbiety. W jednej z komnat zamku urodził się jego syn Jan, który stał się później królem Węgier. Od XVI w. do 1636 r. zamek był siedzibą żupanów spiskich z rodu Turzonów, następnie Zapolya, później objął go we władanie ród Csaky, którzy wykonali ostatnie prace budowlane na górnym zamku.  1780 na zamku miał miejsce pożar, a Zamek Spiski zamienił się z czasem w ruiny. Ostatni właściciele opuścili zamek w 1948, a w 1961 został uznany za Narodowy Pomnik Kultury (Národná Kultúrna Pamiatka). Całkowitemu spustoszeniu zamku zapobiegli konserwatorzy zabytków. W 1970 roku rozpoczęto wymagającą pod względem technicznym konserwację fortyfikacji i pałaców zagrożonych niestabilnością podłoża skalnego.

W kompleksie zamkowym są aktualnie umieszczone ekspozycje muzealne Muzeum Spiskiego poświęcone historii zamku, broni średniowiecznej i prawu feudalnemu. Po okolicy Zamku Spiskiego prowadzi spacerowa ścieżka dydaktyczna Sivá Brada – Dreveník. Turyści mogą na ośmiu przystankach mogą się zapoznać z historią okolicy, jak również z ciekawostkami przyrodniczymi.

Kiedy wchodzimy do zamku od strony Hodkowców, dostrzegamy umocnienia dawniejszej bramy głównej. Dzisiejsze samotne murowane słupy były pierwotnie połączone belkami i tworzyły pierwszą linię obrony. Za nimi znajdowała się głęboka fosa, potem wysoki mur tworzący podzamcze. W ten sposób dostaniemy się do wieży z bramą gotycką z XV wieku, przed którą była zapadnia. Bramę można było zamknąć nie tylko mostem zwodzonym ale i grubą kratą, którą spuszczało się z góry. Na jej miejscu była już brama w XIV wieku. W środku średniego dziedzińca, do którego się dostaniemy, stał dom półkoraba, w pobliżu murów znajdowały się mieszkania załogi a z tyłu spichlerze. Brama po lewej stronie prowadzi do dużego dziedzińca. Przed jego wybudowaniem stał przed tą bramą barbakan, tj. wieża przez którą trzeba było przejść by dostać się do bramy. Duży dziedziniec

zbudowany najpewniej w połowie XV wieku dawał ochronę obozującego wojska i mógł się przyczynić do ochrony dużej liczby okolicznej ludności. W jego dolnej części rzucają się w oczy fundamenty okrągłego obiektu. Była to wieża mieszkalna zbudowana w pierwszej połowie XV wieku, chroniona potężną fosą i drewnianą palisadą. Częściowo służyła jako magazyn broni. Po wybudowaniu murów dziedzińca straciła częściowo funkcję twierdzy. Po wewnętrznej stronie murów znajdowały się obiekty gospodarcze. Przez ten dziedziniec przebiega część wału grodziska puchowskiego.

Wracamy do dziedzińca środkowego i stromą drogą wchodzimy przez bramę do romańskiego podzamcza, którego znaczna część była zasypana przed przeprowadzeniem badań. Widzimy przed sobą resztki pałacu prepozytowego i dalej miejsce, na którym stał młyn, oraz wyżłobioną w skale małą jaskinię. Po drugiej stronie znajduje się nieźle zachowana brama romańska, przez którą dostaniemy się do górnego zamku. Do zamku górnego prowadziła później kolejna brama, która prowadziła jakoby "w powietrze". Uprzednio można się było do niej dostać po drewnianej konstrukcji.

Górny zamek jest naturalnie najstarszą i najcenniejszą częścią zamku. Zaraz naprzeciw wejścia znajduje się wpuszczona do skały cysterna, do której jest dostęp z powierzchni przez wąski otwór. Idąc w prawo dostaniemy się do wzmiankowanej bramy romańskiej, przed którą znajdują się mury pochodzące z ostatnich prac budowlanych na zamku w XVIII wieku. Po drugiej stronie znajdują się pierwotne gotyckie i renesansowe budowle mieszkalne właścicieli i użytkowników mieszkań, wykorzystywane dziś jako platformy widokowe ze wspaniałym widokiem na rozległe okolice. O wspaniałości i reprezentacyjności uprzednich pomieszczeń zamkowych świadczą zachowane gotyckie i renesansowe portale i okna. Pośrodku przestrzeni zamkowej znajduje się donżon - okrągła wieża, pochodząca z połowy XIII wieku, dostępna uprzednio tylko z wysokości pierwszego piętra. Za nią jest potężna murowana ściana okrągłej budowli, uważanej do niedawna za cysternę Chodzi o resztki rekonstruowanej wieży zamkowej z XI - XII wieku. Uległa zniszczeniu w pierwszej połowie XIII wieku z powodu destrukcji podłoża, gdy w skale powstała wielka szczelina. Arkady łączą dzisiejszą wieżę z gotycką kaplicą z XV wieku, za którą znajduje się najcenniejsza część zamku, potężny uprzednio trzypiętrowy pałac romański, który w XV - XVI wieku został przebudowany w stylu gotyckim. Z oryginalnej architektury najpiękniejsze są delikatne kolumny stowarzyszonych romańskich okien z głowicami. Budowniczymi tych obiektów byli w XIII wieku kamieniarze z północnych Włoch. Podczas badań przy dzisiejszej wieży znaleziono wydrążoną prostokątną jamę, która mogła służyć jako cysterna albo lodownia. Sam zamek ma wspaniałe położenie oraz piękną architekturę i dla jego walorów warto się trochę wysilić, by do niego dotrzeć.

49°00′01″N 20°46′06″E

Galeria 83