Bytča

Bytča (Großbitsch, Nagybicscse) – miasto położone nad rzeka Wag, dzisiejsza Bytča powstała w 1946 r. z połączenia wsi Malá Bytča (z wcześniej przyłączonymi wsiami Beňov i Mikšová), Veľká Bytča i Hliník nad Váhom. Z 1234 roku pochodzą pierwsze wzmianki o osadzie Veľká Bytča . Wtedy była to osada pod zamkiem. W 1378 Veľká Bytča otrzymała prawa miejskie. W  Miaście był   ośrodek rzemiosła.

Do 1500 roku miasto należało do posiadłości biskupa Nitry, natomiast  w połowie XVI wieku znalazło się pod władzą magnackiego rodu Thurzonów (Thurzo von Bethlenfalva, ród węgierski), którzy z bytczańskiego zamku uczynili  swoją siedzibę rodową. Miasto szybko się rozwijało za czasów ich panowania, było również ośrodekiem kultury. Po wygaśnięciu tego rodu na początku XVII wieku miasto przeszło w ręce rodu Esterházych. W 1862 miasto kupili  Popperowie – ród kupiecki, którego zasługą była rozbudowa miejskiego browaru, założonego w XVI wieku. Pod koniec XIX wieku w mieście rozwinął się przemysł. W 1879 założono pierwszą w na ziemiach słowackich fabrykę zapałek. Wsie wchodzące w skład dzisiejszej Bytčy liczyły w 1910  3,1 tys. mieszkańców, z czego 2,3 tys. Słowaków, 0,4 tys. Węgrów i 0,4 tys. Niemców. Obecnie w Bytčy znajdują się zakłady przemysłu maszynowego (Kinex), włókienniczego, drzewnego i spożywczego, wśród nich – znany browar.

W Bytčy znajdują się:

• zamek z XIII wieku, przebudowany w XVI na renesansowy; w 1611 na tym zamku odbył się proces Elżbiety Batory, a później służył tu w habsburskim wojsku zbójnik Juraj Jánošík,
• jedyny na Słowacji pałac weselny z 1601 – obecnie muzeum,
• neoromańska synagoga

Elżbieta Batory - Báthory Erzsébet (1560-1614) – księżna zwana Krwawą Hrabiną z Čachtic – od nazwy zamieszkiwanego przez nią zamku; siostrzenica Stefana Batorego. Nazywana jest najsłynniejszą seryjną morderczynią w historii i „wampirem z Siedmiogrodu”.

Juraj Jánošík – 1688-1713, Słowak z Terchová, opodal Żyliny. Najprawdopodobniej brał udział w powstaniu antyhabsburshim Rakoczego, które wybuchło w 1703 na ziemiach węgierskicb. W 1708 wrócił do rodzinnej wsi, aby zająć się gospodarstwem, ale wkrótce potem wstąpił do armii austriackiej. Podczas służby został przydzielony do oddziału stacjonującego w zamku, w Bytćy, gdzie więziono groźnych przestępców. Tam poznał niejakiego Tomasa Uhorcika, który był harnasiem zbójników karpackich. Jánošík pomógł mu uciec z więzienia, a sam zdezerterował lub został wykupiony z wojska i przystał do jego zbójeckiej bandy. Od tego momentu rozpoczęła się zbójecka działalność Jánošíka, która trwała do wiosny 1713.

W 1711 Tomáš Uhorčík przyjął imię Martin Mravec i odszedł z bandy, a nowym harnasiem został Jánošík. Jánošík ze swoją grupą działał na pograniczu węgiersko-polskim, a ofiarami jego napadów byli głównie kupcy, ale także plebani, posłańcy pocztowi i inne przypadkowe, zamożniejsze osoby. Grabił głównie z myślą o sobie i swoich ludziach, obdarowując okazjonalnie np. dziewczęta z okolicznych wsi różnymi zrabowanymi drobiazgami. Wspierali go niektórzy lokalni notable, z którymi dzielił się łupami, za co oni wyciągali go z tarapatów, np. po pierwszym pojmaniu Jánošíka i osadzeniu go w lochu, wiceżupan komitatu lipowskiego zapewnił mu alibi doprowadzając w ten sposób do jego uwolnienia.

Wiosną 1713 Jánošík został pojmany w domu Uhorčíka i osadzony w średniowiecznym zamku w Liptowskim Mikułaszu (Liptovský Mikuláš), gdzie 16 i 17 marca 1713 odbył się jego proces. Jego przebieg jest znany dzięki zachowanym protokołom. Ostatecznie został skazany na karę śmierci przez powieszenie na haku za lewe żebro. Osią oskarżenia było zabójstwo plebana z Demanicy, do którego Jánošík się nie przyznał, wskazując jako sprawcę swojego kompana. O Uhorčíku również krążą legendy, niektóre z nich przypisują mu zdradę Jánošíka. Według innych podań został on zdradzony przez kochankę. Na Podhalu panowało do niedawna przekonanie, że był Polakiem i zbójował tamże. Teza ta została upowszechniona przez  Tetmajera

Galeria 171