Székesfehérvár

Székesfehérvár dawniej (Białogród Stołeczny, Białogród Królewski, Alba Regia, Stolni Biograd, Stuhlweißenburg, Istolni Belgrád, Stoličný Bělehrad). Dziewiąte miasto Węgier pod względem liczby mieszkańców. Jest to najstarsze miasto na Węgrzech. Osadnicy zamieszkiwali ten teren już 2-5 tys. lat p.n.e.   Później na tym  terenie osiedliło się plemię Arpada. W starożytności rzymska osada Herculea. Miasto założono w roku 972 przez księcia Gejzę, a jego  syn Stefan I Święty dokonał dalszego rozwoju miasta.  W roku 1003 zaczęto budowę bazyliki, która stała się pierwszym ośrodkiem państwowości węgierskiej. Przez ok. 500 lat Székesfehérvár był siedzibą królewską. W wybudowanej katedrze koronowano 37 królów (wszystkich średniowiecznych królów Węgier z wyjątkiem św.Stefana). Nekropola królów węgierskich ( pochowano ich piętnastu w katedrze). W XII wieku było ważnym przystankiem w pielgrzymkach do Ziemi Świętej. W 1222 roku król Andrzej II wydał  dokument zwany Złotą Bullą (przywileje dla szlachty). Był pierwszą historyczna stolica Węgier.

W 1543 roku Székesfehérvár dostał się w ręce Turków na 145 lat  (z wyjątkiem krótkiego okresu w 1601, w którym miasto zostało na krótko odbite). Turcy wyniszczyli i  wyludnili miasto, zburzyli większość zabudowań łącznie z katedrą i grobami królewskimi (w świątyni urządzono wcześniej skład amunicji) oraz pałacem królewskim. W okresie panowania Habsburgów w XVIII wieku Székesfehérvár odrodził się. Oprócz Węgrów mieszkali tu  Serbowie i Niemcy. Wzniesiono  m.in. klasztor Franciszkanów, kościół jezuicki i liczne pałace. Z XVIII-wiecznego ponownego okresu świetności pochodzi barokowa zabudowa śródmieścia. Z początkiem XIX w. miasto stało stało się ważnym ośrodkiem edukacyjnym i kulturalnym. Po okresie rewolucji Székesfehérvár utracił na znaczeniu i uzyskał raczej rolniczy charakter, co uległo zmianie na przełomie XIXi XX w. dzięki rozwojowi kolei i odkryciu złóż minerałów w okolicy. W czasie II wojny światowej,  Székesfehérvár ucierpiał na skutek alianckich nalotów (poważnemu zniszczeniu uległy przedmieścia, natomiast barokowa starówka została nietknięta). Po wojnie  podjęto próbę przekształcenia go w miasto przemysłowe. Powstała tutaj m.in. fabryka autobusów Ikarus (słynna w całym obozie socjalistycznym).

W mieście warto zwiedzić :

•             Barokowe śródmieście

•             Katedra św. Stefana (zbudowana w latach 1758-1768)

•             Kaplica św. Anny, jedyny zachowany średniowieczny budynek w mieście (ok.1470)

•             Ogród Ruin (ruiny średniowiecznej katedry)

•             Pałac biskupi z końca XVIII w., do którego budowy wykorzystano cegły z ruin średniowiecznej katedry

•             Serbski skansen, odznaczony w 1990 nagrodą Europa Nostra

•             Zamek Bory'ego

•             Pałac Zichych z końca XVIII w.

•             Ratusz miejski z końca XVII w.

•             Kościół i klasztor Karmelitów (1748)

•             Kościół i klasztor Franciszkanów (XVIII wiek)

•             Apteka pod Czarnym Orłem (1758)

•             Kościół Cystersów (XVIII w.)

•             Hiemer-ház, rokokowy budynek wzniesiony w 1770 dla sędziego miejskiego

Muzea

•             Muzeum M. Ybla

•             Muzeum Historii Miasta

•             Muzeum Lalek

•             Apteka pod Czarnym Orłem

•             Muzeum Króla Stefana

•             Zamek Bory’ego

•             Muzeum Sztuki sakralnej w klasztorze Franciszkanów

•             Zamek Bory’ego powstawał przez 40 lat. Artysta budował go według własnego projektu przy pomocy dwóch jedynie pracowników, wymieniając własne rzeźby i obrazy na materiały budowlane. Zamek powstał jako dar serca artysty dla małżonki i stanowi, podobnie jak zamek Vajdahunyád w Budapeszcie, miksturę "architektonicznych cytatów" z różnych epok.

•             Długotrwałe oblężenie miasta przez Turków zakończyło się w interesujący sposób. Przywódcą obrońców był Jerzy Warkocz (węg. Varkocs György), pochodzący ze słynnego rycerskiego rodu z Dolnego Śląska. Ze względu na dogodne położenia (miasto otoczone było bagnami), najeźdźca przez długi okres nie mógł przełamać węgierskiej obrony. Mając nadzieję na złagodzenie gniewu Turków, grupa bogatych mieszczan zamknęła bramy miasta, gdy Warkocz z grupą rycerzy wyruszył na wypad. Turcy natychmiast zajęli gród, po czym, kierując się poczuciem honoru, skazali na śmierć mieszczan odpowiedzialnych za zdradę własnych obrońców.

•             Székesfehérvár to także jedno z większych ośrodków polonijnych na Węgrzech; aktywnie działa tu samorząd mniejszości polskiej.

•             w kaplicy królewskiej został pochowany Ścibor ze Ściborzyc, rycerz polski służący Zygmuntowi Luksemburskiemu, negocjujący dla Polski korzystny układ w Lubowli i zastaw spiski, określany królem na Słowacji

•             W mieście znajduje się kolorowy, słynący z dokładności zegar kwiatowy.

Galeria 165